Meşe

Ağaç 20-50m 4-5 Aylar Ça,Ho,Na Kabukları ve Mazı Palamudu

Meşe, Eiche, Quercus robur L.
Syn: Quersus famina HILL.
Quersus pedunculata EHRH.

Familyası: Kayıngillerden, Buchengewachse, Fagaceae

Drugları: Meşe kabukları; quersus cortex
Meşe mazısı; gallae turcicae(galtae)
Meşe yaprakları; quersus tolum
Meşe palamudu; quersus semen
Meşenin kabukları, mazısı, yaprakları ve palamudu(meyvesi) kullanılır. Kabuklarının ve yapraklarının çayı, kompresi, merhemi ve natürel ilacı yapılır.

Giriş: Meşenin bilinen 5OO türü mevcuttur ve bunlardan en çok kulla¬nılan ve bilenenleri şunlardır: saplı meşe; Q.robur, salkım meşe; Q. petraea, Türk meşesi, Quercus cerris, mazı meşesi, Q. İnfectoria, ker¬mes meşesi, Q. Coccifera ve palamut meşesi; Q. Macrolepis en önemlileridir. Bunlardan mazı meşesinin genellikle mazısı, palamut meşesinin pala-mudundan istifade edilir. Saplı meşe, salkım meşe ve Türk meşesinin ise kabuk ve yapraklarından çay, kompres ve merhem yapılır. Meşe¬nin insanlık tarihinde tıbbi maksatla kullanılması çok eskiler; kentler, vikinkler, Romalılar ve eski mısırlılara kadar dayanır. Keltcede quer: güzel, cuez: ağaç anlamına ve Latincede robur:güçlü,kuvvetli anlamına gelir. Meşe ağaçları içinde en çok kullanılan tür olan saplı meşeyi ele alacağız, diğerleri buna yakın özelliktedir.

Botanik: Vatanı Avrupa, Türkiye, Kafkaslar olup nemli, kumlu, killi top-raklarda ve güneşli bölgelerde daha güzel gelişir. Boyu 50m bulabilen 500-700 yıl yaşayabilen nadiren 1000 yıllık meşeler dahi bulunabil-mektedir. Yerden birkaç metre sonra gövdesinde düzensiz olarak çeşitli yönlere dalları uzanır. Gövdesi kalın üzeri kesekli, iri kabuklarla kaplıdır. Ağaç gençken gövdesi düz, yeşilimsi veya beyazımsı gri rankte yaşlan-dıkça esmerimsi siyah bir renk alır. Normal renkteki bir meşe ağacı yaprakları 7-15cm uzunluğunda 5-10cm eninde ters yumurta şeklinde üzerine irili ufaklı 5-7 adet loplar bulunur. Üst ve alt yüzeyi koyu yeşil ve kısa saplıdır. Çiçekleri bir evcikli olup, aynı ağaçta dişi ve erkek çiçekler bulunur. Erkek çiçekleri kedicik şeklinde olup 3-6cm uzunluğunda yeşi¬limsi sarı, topluca bir arada sarkık vaziyette ve dişi çiçekleri 2-5 i bir arada bulunur, esmer veya kırmızımsı esmer renktedir. Meyvelerinden 2-5 tanesi bir arada bir sap üzerinde uzun bir yumurta veya fıçı şeklinde 15-30mm uzunluğunda 7-15mm eninde üzerinde kapak şeklinde tutunulacak noktası vardır.

Yetiştirilmesi: Türkiye’de en yaygın ağaç türlerinden biridir, iklim ve toprak olarak en uygun ülkelerden biride Türkiye’dir. Meşe Türkiye’nin en yüksek dağlardan alçak ovalara kadar hemen her yöresinde yetişir. Palamutlar toprağın 15cm derinliğine gömülürse, o kendiliğinden büyür. Yavaş fakat kararlı bir büyümeyle boyu 50 metreye, yaşı 1000 yılı bulabilir.

Hasat zamanı:
1) Kabukları nisan ve mayıs aylarında çiçek açmaya başlamadan hemen soyularak kurutulur ve kaldırılır. Çatlamış, kesekleşmiş eski gövde kabukların kalitesi düşük olduğunda çok eski kabukları pek kulla-nılmaz.
2) Palamutları(meyveleri) tam olgunlaşıp yere dökülmeden önce eylül ve ekimde toplanır, kavrulur ve toz haline getirilir, yanmamasına dikkat edilir.
3) Meşe mazısı(galle, meşe mazısını mazı ağacı ile karıştırmamalı ge¬rek) çeşitli meşe ağaçlarından elde edildiğinden farklı şekilde olabilir. En kaliteli mazı güneydoğu Anadolu’da, doğu Anadolu, doğu Akdeniz bölgesinde yaygın olarak yetişen mazı meşesinden elde edilir. En kaliteli meşe mazısı kara mazı olup 1,5-2cm çapında yeşilimsi siyah renkte küre şeklinde, üzerinde çıkıntı ve girintiler olur ve içindeki bö-cek çıkmadan toplanır ve kurutulursa birleşiminde %60-70 oranında tanin içerir.

Birleşimi:
Kabuğunun birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz:
a) Tanin türevleri %10-18 oranında olup genellikle çok miktarda oligomer (çift) poliantocanidinler ve az miktarda monomer(tekli) elagitaninler ile flavanoellagitaninlerden oluşur.
1) ellagitaninlerden önemlileri: castalagin(kestaneye bak), vescaladin(kestaneye bak) ve pedunculagin, granidin ve de roburin A,B,C,D ve D içerir.
2) Podiantocyanidinlerden önemlileri: procyanidin, prodelphinidin, (+)-catechin, (-)-epicatechin, epigallocatechin ve gallocatechin önemlileridir.
3) Flavqnoellagitaninlere; acutissimin A ve B, guajavin B ve stenophyllanin
b) Triterpenlerden; friedelin, friedelinel ve β-sitosterol, amyrin, β-amyrin ve taraxerol.
c) Ayrıca; şeker, sabit yağlar, fawonoitler zamk ve çok az miktarda eterik yağ içerir.

Mazı; meşe mazısında %60-70 oranında tanin ve ayrıca şeker, nişasta, zamk, reçine ellagasit, gallusasit ve az miktarda eter yağı içerir.
Yapraklarında %5-10 taninler ve %5-10 oranında polifenoller içerir. Bunların başında ellagasit, gallusasit, catechin, epicatechin (epikateşin), leucocyanidin, leucodelphinidin, tellimagrandin 1 ve 2 içerir. Ayrıca fla¬va-niler, triterpenler içerir.
Palamutları %5-10 oranında taninler, sabit yağlar, proteinler, amino-asitler ve nişasta içerir.

Tesir şekli: Damarları büzücü(daraltıcı), iltihapları önleyici, antiseptik, kanamayı önleyici ve ağrı kesici, özelliklere sahiptir.

Araştırmalar:
1) Kiel üniversitesi cilt kliniğinden Dr. U. Mrowietz’in yaptığı araştırma-larda meşe taninin ciltteki iltihaplanmaya neden olan ‘humane leukozytler elastase’ (HLE) anzimini frenlediğini(salgısını azalttığı) tespit etmiştir. Ayrıca serinprolease, plasmin ve kathepsin anizlerini frenlediği, fakat kimyasal taninin aynı etkiye sahip olmadığını bel-gelemiştir. (Nhk 2.2.96.49) ve GM 9.96.18)
2) Prof. Proksch taninle egzama tedavisinin kortikoitlere(kortisonlu ilaçlar) göre daha etkili ve yan tesirinin olmaması nedeni ile de en uygunu olduğunu belirtmiştir. (GM.9.96.18)
3) Kadın Dr. Manfred Steiner doğumdan sonra loğusa kadınlar üzerinde meşe kabuklarından elde edilen çay demini küvetteki boya suyuna katarak hastalarını tedavi etmiştir. Bu deney sonucunda meşe de¬minin papatya ekstraktından daha etkili olduğunu görmüştür. (GM.9.96.18)

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre; başta meşe kabuğundan elde edilen çay, mer¬hem ve de kremi başta kaşıntılı, kabarcıklı, sulu veya kepekli egzama hastalıklarına karşı hem dahi hem de haricen kullanılır. Bebeklerdeki sargılar veya hazır bezlerden dolayı ortaya çıkan kızarık, kaşıntılı ve¬ya kabarcıklı olan deri rahatsızlıklarına, doğumdan sonra loğusalık¬taki iç kanama ve ağrılara karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin 01.02.1990 tarihinde 22a nolu monografisine göre menekşe kabuğu haricen iltihaplı deri hastalıkları, dahilen akut ishal, ağız, yutak, cinsel organların ve makatın civarındaki hafif iltihaplı deri hastalıklarına karşı kullan.
c) Halk arasında; göz, ağız içi, diş etleri, gırtlak, bademcik, rahim, cinsel organların ve makatın civarındaki cildin iltihaplanması, ishal, karaciğer ve dalak şişmesi ve husye(haya) şişmesine karşı kullanılır. Haricen kompresi veya lapası veya sargısı kaşıntılı, kabarcıklı ve kepekli egzama, yara, yanık ve beze şişmesine karşı kullanılır.

Çay: iki kahve kaşığı ince kıyılmış, kurutulmuş meşe kabuğundan dem¬liğe konur ve üzerine 300-400ml kaynar su ilave edilir ve bu dem 3-5 dakika kaynatıldıktan sonra soğutulur ve sonra süzülerek içilir.

Çay harmanları:

Gökçek Sedef çayı
>20g mahonya kabuğu
>20g menekşe otu
>20g meşe kabuğu
>10g ardıç kozalağı
>10g atkuyruğu otu
>10g sabunot kökü
>10g pıtrak kökü

Gökçek Akne çayı
>20g mahonya çayı
>20g meşe kabuğu
>20g pıtrak kökü
>20g huş yaprağı
>20g meşe kökü
>10g menekşe otu
>10g ardıç kabuğu

Gökçek Mesane kanaması çayı
>20g beşparmak kökü
>30g meşe kabuğu
>10g civanperçemi otu
>30g çobançantası otu
>10g göz otu

Gökçek Yağlı, sivilceli ve akneli deriye çay
>30g makonya çayı
>25g meşe kabuğu
>25g menekşe otu
>10g papatya çiçeği
>10g sefa çiçeği

Gökçek Vajinayı yıkamak için çayı
>10g civanperçemi otu
>10g papatya çiçeği
>10g ballıbaba çiçeği
>30g meşe kabuğu
>20g nane yaprağı

Gökçek Bağırsak üşütmesi çayı
>20g kediot kökü
>20g meşe kabuğu
>20g papatya çiçeği
>20g Y. Kekik otu
>20g beşparmak kökü

Gökçek Ağız ve yutak çayı
>30gr Beşparmak kökü
>30gr Meşe kabuğu
>20gr Adaçayı yaprağı
>20gr Papatya çiçeği

Gökçek Dişeti ağıziçi faranjit çayı
>30g meşe kabuğu
>30g beşparmak kökü
>30g adaçayı yaprağı
>10g arnika çiçeği

Gökçek Beyaz Akıntı çayı
>10g kediot kökü
>10g oğulotu yaprağı
>20g ablanpençesi otu
>20g ballıbaba çiçeği
>20g meşe kabuğu
>20g civanperçemi otu

Ekstresi: İlaç yapımında genellikle meşe kabuğunun ekstresi kullanılır.

Merhemi: Meşe merhemi yapmak için meşe kabuğu kurutulduktan sonra toz haline getirir ve bundan 200 kısım 100 alkol ve 10 amonyak(sıvı) karıştırılır. Kaynar suyun içine daldırılan bir kapta eritilen 1000 kısım vazelinle karıştırılır. Bu karışım 24 saat buzdolabında bekletildikten sonra bu kap içine kaynar su olan başka bir kabın içine konur ve eridikten sonra sıkılarak süzülür ve meşe kremi elde edilmiş olur.(alkol ve amonyağın buharlaşıncaya kadar içinde ilaç olan kap kaynar su içinde bekletilir.